System kaucyjny – nowe obowiązki dla przedsiębiorców wprowadzających napoje do obrotu

Z dniem 1 października 2025 r. wprowadzony został system kaucyjny w Polsce. Od momentu wejścia w życie regulacji dotyczących systemu kaucyjnego, przedsiębiorcy wprowadzający na rynek napoje w określonych opakowaniach zostali objęci szeregiem nowych obowiązków wynikających z ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Istota systemu kaucyjnego

System polega na pobieraniu od konsumenta kaucji przy sprzedaży napojów w wyznaczonych rodzajach opakowań oraz zwrocie tej kwoty w momencie oddania pustego, niezniszczonego opakowania, niezależnie od posiadania dowodu zakupu. Mechanizm ten ma charakter ogólnokrajowy, a jego funkcjonowanie finansowane jest przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje.

Nieodebrana przez konsumentów kaucja stanowi źródło finansowania systemu.

Zakres przedmiotowy

System obejmuje opakowania na napoje, to znaczy opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, napój alkoholowy.

Do opakowań objętych systemem należą:

• butelki jednorazowe z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l (łącznie z zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych),
• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l,
• puszki metalowe o pojemności do 1 l.

Wyłączone z systemu zostały m.in.:

• produkty lecznicze, wyroby medyczne oraz żywność specjalnego przeznaczenia medycznego,
• butelki po mleku i produktach mlecznych,
• produkty płynne, w tym suplementy diety wymagające dawkowania (np. za pomocą łyżki lub dozownika).

 Jak wyjaśnia Ministerstwo Klimatu i Środowiska, opakowania produktów płynnych, w tym płynnych suplementów diety, które nie nadają się do spożycia bezpośrednio z pojemnika (przykładowo: wymagają dawkowania łyżką czy za pomocą dozownika), nie spełniają definicji opakowania na napoje.^[1]

Stawki kaucji

Wysokość kaucji wynosi:

• 0,50 zł – w przypadku butelek plastikowych jednorazowych (do 3 l) oraz puszek metalowych (do 1 l),
• 1,00 zł – w przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku (do 1,5 l).

Na producencie/wprowadzającym spoczywa obowiązek umieszczenia na opakowaniu informacji o objęciu systemem kaucyjnym oraz wysokości kaucji.

Zakres uczestnictwa w systemie zależy od powierzchni sklepu

Przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, muszą uczestniczyć w systemie kaucyjnym przynajmniej w zakresie pobierania kaucji. Większe sklepy, których powierzchnia sprzedaży przekracza 200 m2, oprócz pobierania kaucji muszą również zwracać kaucję oraz zbierać puste opakowania.

Niezależnie od powierzchni sprzedaży przedsiębiorca jest zobowiązany do zbierania butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l – jeżeli sprzedaje produkty w takich opakowaniach.

Podmioty reprezentujące

Prowadzenie systemu należy do wyspecjalizowanych spółek posiadających zezwolenia Ministra Klimatu i Środowiska. Do tej pory zezwolenie uzyskało pięć podmiotów:

1. ZWROTKA S.A.
2. POLKA S.A.
3. OK OPERATOR KAUCYJNY S.A.
4. EKO-OPERATOR S.A.
5. RESELEKT S.A.

Każdy przedsiębiorca, objęty systemem kaucyjnym, bez względu na zakres uczestnictwa, ma obowiązek zawarcia umowy z podmiotami reprezentującymi. Umowa ta reguluje m.in. zasady rozliczeń finansowych (zwrot kaucji, rozliczenia między uczestnikami systemu) oraz zasady zbierania i zagospodarowania opakowań.

Model działania w praktyce

1. Oznakowanie opakowań przez wprowadzającego wraz z określeniem wysokości kaucji.
2. Sprzedaż hurtowa i detaliczna z uwzględnieniem kaucji w cenie produktu.
3. Pobranie kaucji od konsumenta przy zakupie produktu.
4. Zwrot pustego, niezniszczonego opakowania przez konsumenta w dowolnym punkcie odbioru bez konieczności okazania paragonu.
5. Rozliczenie kaucji pomiędzy punktem odbioru a podmiotem reprezentującym.
6. Przekazanie opakowań do recyklingu lub ponownego użycia przez wprowadzającego.

Podsumowanie

System kaucyjny stanowi istotne wyzwanie organizacyjne i finansowe dla przedsiębiorców działających na rynku napojów. Obowiązek zawarcia umowy z podmiotem reprezentującym, prawidłowe oznakowanie opakowań oraz zapewnienie zgodności procesów sprzedażowych i logistycznych z wymogami ustawy wymaga kompleksowego przygotowania.

Kancelaria oferuje wsparcie w:

• analizie obowiązków ustawowych przedsiębiorcy,
• weryfikacji i negocjacji umów z podmiotami reprezentującymi,
• opracowaniu procedur wewnętrznych dotyczących obsługi systemu kaucyjnego.

[1] Odpowiedź na interpelację o numerze K10INT10716 Posłanki Gabrieli Lenartowicz w sprawie wyłączenia aptek i suplementów diety z systemu kaucyjnego (https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/interpelacja.xsp?documentId=CC4C853200F9E043C1258CBD004B788E)